بناهای تاریخی قشم در خطر نابودی

تفویض اختیار اداره کل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری هرمزگان، محرومیت از بودجه‌های وزارتخانه‌ای و بی‌توجهی سازمان منطقه آزاد قشم به ابنیه‌ی تاریخی این جزیره سبب تشدید خطر نابودی میراث فرهنگی و تاریخی این جزیره شده است.

در حالی در جای‌جای استان خبرهای مربوط به مرمت بناهای تاریخی از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هرمزگان به گوش می‌رسد که در جزیره قشم این رویکرد در حاشیه فعالیت‌های صنعتی، تجاری و اقتصادی منطقه آزاد به فراموشی سپرده شده است.
در جزیره قشم بیش از ۲۰۰ آثار تاریخی شناسایی شده که تاکنون تنها ۳۰ اثر به ثبت ملی رسیده است. قلعه‌های جزیره، غارهای خربس، استودان سوزا، شهر تاریخی کولغان، کلات کشتاران، سد گوران، آثار تاریخی باسعیدو و… ازجمله اماکن ثبت‌شده در زمره آثار ملی است.
در سال‌های اخیر تنها چند اثر مثل شهر تاریخی کولغان فقط ساماندهی شد، درحالی‌که تمامی این آثار به مرمت اضطراری نیازمندند.
برخی بناهای تاریخی در جزیره قشم در وضعیت فوق بحرانی قرار دارند و با کوچک‌ترین آسیب‌ طبیعی ممکن است به‌طور کامل تخریب شوند؛ ازاین‌رو بسیاری از بناها به بازسازی و مرمت فوری نیازمندند که ازجمله این‌ آثار می‌توان استودان سوزا، کلات کشتاران و تمامی آثار باسعیدو در دورترین نقطه جزیره را نام برد. در باسعیدو آثار تاریخی مشهوری همچون برج دیده‌بانی، گمرک، اسکله، حسینیه حاجی خداداد و قبرستان انگلیسی‌ها وجود دارد که این آثار مربوط به دوره قاجاریه است و امروز در معرض نابودی کامل قرار گرفته. این در حالی است ‌که حفظ، مرمت و ساماندهی این آثار می‌تواند باعث رونق بیشتر صنعت گردشگری به‌ویژه در جذب گردشگران خارجی به کشور شود.
در سال‌های گذشته اداره کل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری هرمزگان اهتمام خاصی به آثار تاریخی و فرهنگی جای‌جای استان نشان داده است؛ به‌عنوان‌ مثال این اداره کل به‌تازگی در شهرستان‌های بندرلنگه، بستک، بندرکنگ و… با جذب اعتبارات کشوری مرمت و بازسازی برخی بناهای تاریخی را در دستور کار قرار داده است اما در جزیره‌ی قشم به دلیل تفویض اختیار به سازمان منطقه آزاد از اختصاص بودجه به این بخش خودداری می‌کند. از سوی دیگر با توجه به رویکردهای صنعتی و تجاری مناطق آزاد، این مسئله در سایه بی‌توجهی منطقه مسئولان این سازمان به حاشیه رانده شده است. درواقع باید گفت که بناهای تاریخی قشم بدون متولی رها شده‌اند و باید در فرآیند بازنگری دلایل و توجیهات خروج این بخش از حوزه متولی اصلی آن بررسی شود.
در شرایط کنونی با توجه به اینکه سازمان میراث فرهنگی از سال ۱۳۹۸ به وزارتخانه ارتقا پیدا کرده، توقعات و انتظارات مناطق تاریخی کشور از دولت در ارتباط با تخصیص اعتبارات قطعاً بیش از گذشته است. با این‌حال قشم به دلیل قرار گرفتن در حوزه منطقه آزاد از فیض اعتبارات کشوری و وزارتخانه‌ای محروم است و سازمان منطقه آزاد نیز که طبعاً مسائل کلان اقتصادی و تجاری بیشتر برایش اهمیت بیشتری دارد، هیچ رغبتی به تخصیص اعتبار در این بخش ندارد. ازاین‌رو فعالان اجتماعی و دوست‌داران میراث فرهنگی قشم به‌ویژه در بخش آثار تاریخی، از بی‌توجهی منطقه آزاد به این موضوع به‌شدت نگران‌اند و به‌منظور بهره‌مندی صددرصدی قشم از اعتبارات دولتی وزارتخانه، خواهان تشکیل اداره‌ای مستقل و جدید میراث فرهنگی تحت نظر اداره کل استان در قشم هستند.
گفته می‌شود، اخیراً ساماندهی برخی بناها مثل لایروبی چاه‌های تلا در بندر تاریخی لافت از سوی مردم محلی شروع شده که مسئولان منطقه آزاد با گرفتن عکس‌های یادگاری تلاش می‌کنند این اقدام را در کارنامه‌ی عملکرد خود ثبت کنند، درحالی‌که به گفته یکی از شهروندان لافتی و عضو سابق شورا، مردم به‌طور خودجوش وارد عمل شده‌اند و مسئولین تنها برای گرفتن عکس‌های یادگاری در این محل حاضر می‌شوند. این وضعیت بغرنج نه‌تنها در لافت و باسعیدو و شهر قشم که به گفته منابع آگاه محلی در جای‌جای جزیره ازجمله، زینبی، سوزا، کانی، دیرستان و… حاکم است و این نوع تفکر، فعالان و دوست‌داران میراث فرهنگی قشم را بیش‌ازحد نگران کرده است.
خبرگزاری موج ایرج اعتمادی